Zhvillimi njohës/kognitiv i fëmijëve

Psikologjia kognitive studion procesin e njohjes dhe ligjësitë e rrjedhës së tij. Për shembull çfarë ka kognitive në procesin e ndijimit dhe përceptimit?[1] Tek fëmijët procesi njohës iu nënshtrohet ndryshimeve sasiore dhe cilësore të mënyrës së të menduarit, mësuarit dhe të t’kuptuarit. Si e përvetëson fëmija botën që e rrethon, kur ka mirëqenie të fushës njohëse, kur dhe pse ka vështirësi njohëse dhe cilat janë strategjitë më të mira të ngritjes së rrezultateve në mësime? Për të kuptuar këto dhe shumë çështje tjera, lexoni këtë seri shkrimesh…

Vështirësitë e fushës njohëse

Sipas studjuesve, mungesën e aftësive njohëse apo vështirësitë e fushës njohëse (përpunimi i informacionit, aftësitë e të menduarit, përcaktimi i qëllimeve dhe vendimmarrja / zgjidhja e problemeve) fëmijët mund t’i shprehin përmes disa treguesve:

• Varësisë në të nxënë: Kanë ndjenjë inferioriteti, ndjenjë pa mundësie dhe këta fëmijë bien pre e atyre që tregojën “mirësi” për ta.
• Të menduarit iracional: Për shembull, “nëse gaboj unë jam i dështuar”, apo “nëse nuk më dëgjojnë të gjithë shqetësohem”, “une gjithnjë duhet të fitoj”etj.
• Mekanizmave mbrojtës: Fëmijët që nuk kanë aftësi njohëse në trajtimin e situatave të vështira jetësore shpesh përdorin mekanizma mbrojtës si një mënyrë për të shmangur ose ikur nga realiteti. Forma të tilla janë: arsyeshmëria/shpjegimet e arsyeshme, shtypja/dhuna/ presioni, sulmi ndaj moshatarëve etj.
• Përceptimit jo real: Përceptime imagjinative, të pa bazuara në realitet, sipas këndvështrimit apo situatës në të cilën gjenden fëmijët që kanë mungesë të shkathtësive njohëse.
• Tipit të fëmijës interferues. Është tipi i fëmijës që nuk sheh situatat e jetës nga përspektiva vendimmarrëse. Si i tillë, ai iu përshtatet me përpikmëri ambientit të jashtëm, në të cilin gjendet. Në këtë kontekst mund të përputhet me tipin e shkathtësisë sociale të quajtur “kameleon – Chameleon”, e cila iu pwrshtatwt ambientit tw jashtwm dhe e cila bie ndesh me shkthtësitë vetëpërceptuese dhe vetëvendosëse.

Përvetësimi i realitetit siç është dhe përgjigja ndaj sfidave të tij janë format më të mira për të mbrojtur mirëqenien  dhe rikthyer brishtësinë e formimit kognitiv të fëmijës.

• Vështirësive specifike në të nxënë. Në vijim trajtohet si temë e veçantë.

Burimi: https://artmesimi.com /

© Të gjita të drejtat e rezervuara. Nuk lejohet kopjimi, shpërndarja , riprodhimi  në çfarëdo forme pa autorizimin e platformës edukative – Artmësimi.

© All rights reserved. It is not allowed to copy, distribute, reproduce in any form without the authorization of the Educational Platform – Artmësimi.

[1] Raporti i kognicioneve të ndijimit me kognicionet e përceptimit është raport i cilësisë dhe tërësisë.Te ndijimi përqëndrohemi në cilësi, te përceptimi përqendrohemi në tërësi. Ndijimi është proces pasiv përmes të cilit ngacmimet kapen nga receptorët dhe shndërrohen në impulse nervore. Receptorët ndijues janë struktura fizike në fund të sistemit nervor që ndikohen direkt nga ngacmimet e jashtme. Pra ndijimi është shndërrimi i ngacmuesve-stimujve të jashtëm në një kualitet psikologjik, si psh ngjyra, aromat, shija etj. Përceptimi është proces më aktiv, në të cilin informacioni ndijues përcillet përmes sistemit nervor në tru, ku organizohet dhe interpretohet (Matlin, 1998, sipas (Pettijohn, 1996, fq.115).Në përceptimin tonë rol të rëndësishëm luan: a) dituria jonë për objektin, për shembull kur përceptojmë shtëpinë ne apriori -paraprakisht dimë se çka dmth. të shohësh një shtëpi, e dimë çka është shtëpia çfarë domethënie ka, për çka shërben etj. Pra, vetëdija është e mëhershme por shoqërohet me informacionet kognitive të ndijimit, që na informon madje për detajet e saj, për ngjyrën , për formën, madhësinë e saj dhe ne e kompletojmë informacionin për një objekt siç është shtëpia; b) lidhja emocionale për objektin; c) përvoja paraprake lidhur me objektin;  dhe d) motivacioni (Juniku, 2011, ligjëratë). Në psikologjinë kognitive janë të njohura disa teori, më të njohurat janë: Teoria e Piaget (trajton stadet e zhvillimit kognitiv të fëmijës) dhe Teoria e procesimit të informacionit (Marrjen e informacionit tek njeriu e krahason me kompjuterët; marrjen e informacionit, ruajtjen dhe përdorimin e tij për zgjidhje problemesh)